Дэргэд минь байхад мэдрээгүй ч
Дэндүү холдсоны дараа ухаарлаа би
Хажууд байхад нь мэдрээгүй ч
Холдоод явсаны дараа мэдэрлээ би
Өмнө нь мэдрүүлж чадаагүй тэр хайраа
Өнөөдөр би чамд мэдрүүлэхийг хүсэж байна
Эргээд чи минь наддаа хүрээд ирээч
Уучлал гуйж хайр хүсэе чамаасаа
Ухаарсан зүрхээрээ чамайгаа хайрлая

Хүнийг дан ганц ухамсар биш ухамсаргүй оюун ухаан удирддаг юм биш үү гэсэн санааг З.Фрейд гаргасан байдаг. Хүнд тохиолдсон сэтгэлийн гаслан зовлон, хүнд цохилт, цухалдал, зэрэг нь хүний сэтгэл зүйгээс арилдаггүй. Харин тэдгээр нь ухамсар руу шахагдан ороод тэндээсээ сэтгэцэд идэвхитэй нөлөөлдөг. Хүний муу муухай үйлдэл нь орчны нөлөө байхаасаа илүү хүний уг чанарт байдаг гээд жирийн нөхцөлд хүн намайг харж байгаа, ингэхгүй бол болохгүй, хүмүүс намайг дүгнэж байгаа гэх мэтээр ухамсартаа захирагдан жинхэнэ дүр төрхөө нууж байдаг. Үүнийг хүний жинхэнэ ба “хуурамч дүр төрх” гэж нэрлэсэн. Бид энэ зураг дээр байгаа шиг энгийн эмгэн өвгөн хоёрыг харах боловч сайн харвал нийгмийн ёс зүйд захирагддаггүй үзэл бодол, соёлын хэм хэмжээнд таарахгүй хүслүүдэд захирагдсан үлгэрт гардаг “чөтгөр, шулам”-ыг ч дотроо нууж байж магад. Фрейдизмын хамгийн их анхаарал татдаг санаануудын нэг нь соёл, ухамсаргүй үйлдэл хоёрын харьцааны асуудал юм. Ухамсаргүй үйлдэл нь хүний уг мөн чанарт байдаг бөгөөд хүнийг байдгаараа, чөлөөтэй, дураараа байлгахад чиглэгдэнэ. Гэтэл соёл нь /биеэ авч явах хэм хэмжээ/ хүнийг нийгэм хамт олны дунд тогтчихсон зүйлийг харгалзах, түүний дагуу байх, бусадтай адил байхыг шаарддаг учраас энэ хоёр байнга зөрчилдөж байдаг байна. Соёлт хүмүүс ингэж болохгүй гэдгийг гүнзгий ухамсарладаг учраас үйлдэлдээ ямагт хяналт тавьж байдаг. Мөн нилээд чухалд тооцогддог ойлголтуудын нэг хэсэг нь түгшүүр, түүнтэй холбоотойгоор, сургалт, судалгаа, оношлогооны төв 9Харилцааны ёс зүй ба стресс менежмент хэрэглэгддэг сэтгэл зүйн хамгаалалтын механизм юм. Түгшүүрээс үүдэн бид сэтгэл зүйн хамгаалалтыг хэрэглэдэг. Сэтгэл зүйн хамгаалалтаас хамгийн эрсдэлгүй гэж үзсэн нь “сублимаци” юм. Сублимаци нь нийгмийн талаасаа зүйд үл нийцэх санаагаа боогдуулахгүйгээр тэр энергээ өөрчлөх боломжийг хүнд олгодог. Тухайлбал: хүн бэлгийн дур хүслээ хангаж чадахгүй болсон үед шинжлэх ухаан, урлаг, уран сайхны үйл ажиллагааны янз бүрийн хэлбэрт амжилт гарган түүгээрээ орлуулдаг байна. Үүнийг гэр бүлийн амьдрал дээр аваад тухайн гэр бүлийн гишүүдэд гэр бүлийнхээ талаар эсвэл хэн нэг гишүүний талаарх санаа бодолд нийцэхгүй бодол байсан ч түүнийгээ эерэг байдлаар орчиндоо болоод өөртөө ямар нэг хор уршиг учруулалгүйгээр илэрхийлэх байдал юм. Үүнийг дахин дэлгэрэнгүй тайлбарлая. СЭТГЭЛ ЗҮЙН ХАМГААЛАЛТЫН МЕХАНИЗМ Нийгмийн гишүүн болох бие хүн эхээс төрснөөсөө хойш бодит түгшүүртэй болсон байдаг. Энэ түгшүүр нь гадны аюулыг ухааран ойлгох, мэдрэх үед яригддаг ба айж эмээхтэй адил утгатай. Өөрөөр хэлбэл сэтгэл зүйд дамжуулагдсан таагүй мэдээлэл, ёс суртахуунгүй санаа бодлоо зориудаар мартах, дарах, бусдад тохож байгаа нь өөрийгөө ухамсаргүйгээр хамгаалж байгаа сэтгэл зүйн хамгаалалт юм. Сэтгэл зүйн хамгаалалт гэдэг энэхүү ухагдахууныг сэтгэл судлалын нэрт эрдэмтэн З.Фрейд анх томьёолсон. Тэрээр сэтгэл зүйн хамгаалалтыг авч үзэхдээ, хүмүүс өөрийн дотоод болон гадаад орчноосоо өөрт тохирохгүй, сэтгэл санаанд нийцэхгүй бодлыг эсэргүүцэх, түүнийг нуун дарах, сэтгэлд орж ирсэн ч тэр бодлыг өөрөөсөө зайлуулах сэдэл төрдөг ба үүнийгээ дотоод зөрчилдөөнөөрөө илэрхийлдэг. Сэтгэл зүйн хамгаалалт нь өөрийнхөө дэвшүүлсэн санаагаа хадгалах, хамгаалах тогтвортой байр суурь юм.

     Цаг хайран байна, гэдэг шалтгаанаар ашиг тусаа эс өгөх ямар ч хэрэггүй ажил хийхгүй байхын төлөө анхаарах хэрэгтэй. Өөрт тань ичмээр санагдах зүйлийг одоо ч цаашдаа ч огт хийх хэрэггүй. Өөртөө хэтэрхий их анхааран цаг зарцуулдаг хүн олон байдаг. Нүүрээ будаж үсээ янзлаж ,хувцас хунараа янзлахад хоёр гурван цаг зарцуулдаг хүн бий. Ийм хүмүүс амьдралынхаа туршид юу хийж амжуулах болоо? уул нь гоё сайхан л харагдана л даа гэхдээ зөвхөн хүний нүдэнд... Харин чухал ажлаа амжуулсан болов уу? дуртай зүйлдээ харамсаж гуниглалгүйгээр цагаа зарцууулж байгаа нь энэ юм биз дээ. Залуу зандан насаа бодол ухаангүйгээр зөвхөн гоёж гоодохын төлөө үрж дуусгана гэдэг үнэхээр харамсалтай л юм. Амьдралаа хайш яйш болгон алдаж байснаа хожим ухаарахдаа л тэр өөрийгөө буруутгаж толгойгоо шаан, гэмшиж гуних вий дээ.
"Цагийг үр дүнгүй өнгөрөөх" хэмээх энэ үг бол хүний амьдралын турш гаргачих гээд байдаг ноцтой алдаа. Архи уун, хөөрөлдөж ярилцаж байгаад л бүхэл оройг өнгөрөөчихөөд зааа ганц орой яавал гэж гэх хүн цөөнгүй л байх. Харин хүн амьдралаа дуусгаад энэ хорвоогоос явах нь дөхөөд ирэхээр харамсаад харамсаад бардаггүй. яг үүн шиг алдаа битгий гаргаасай залуусаа. Алдсан зүйлийг буцааж болдоггүй нь энэ амьдралын нэгэн шийтгэл юм.Алдаа бүрээ эргээд засаад байдаг бол утгагүй шүү дээ харин алдсан зүйлээсээ ухааран нэн чухал. Бид нар хувийнхаа амьдралд ч, нийгэм нийтийн ажилд ч хойрго хандан завгүй байна гэж өөрийгөө өмөөрдөг.Энэ бол залуучуудын гаргадаг бас нэг алдаа ӨӨРИЙГӨӨ ӨМӨӨРӨХ. Амьдралаа тансаг сайхан зугаатай цэнгэлд умбаж өнгөөрсөн нэгэн хатан хаан үхэхдээ "Өчүүхэн цаг хугацаа хайрлаач, бум бумаар нь мөнгө төлөе" гэж халагласан байдаг. Үүн шиг алдаа битгий гаргаасай. Ингээд цагийг зөв зүйтэй өнгөрөөж өөрөө өөртөө эргэлт хийж цагийг ашиглаж суръя.